Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Müdürlüğü, kurumların tarihi hafızalarının dijital ortama aktarılarak araştırmacıların kullanımına sunulması amacıyla Ankara ve İstanbul'da çalışmalar yürütüyor.
Çalışmalar kapsamında 2005 yılından bu yana 75 milyon 875 bin 671 belge dijital ortama aktarıldı. Belgelerin dijitalleştirilmesiyle araştırmacılara daha fazla erişim sağlanmakta ve tarihi belgeler gelecek nesillere aktarılmaktadır.
Araştırmacılar, 2013 yılında başlatılan belge tarama sistemi aracılığıyla dijitalleştirilmiş belgeleri görüntüleyebiliyor ve talep edebiliyor.
Bugüne kadar toplam 3 milyon 720 bin 63 araştırmacı 18 milyon 467 bin 430 arama gerçekleştirdi. Sistemde incelenen toplam görüntü sayısı 41 milyon 225 bin 164'e ulaşırken, araştırmacılar ayrıca 3 milyon 380 bin 317 belge de satın aldı.
1 Ocak-31 Temmuz 2024 tarihleri arasında 386 bin 34 araştırmacı sisteme bağlanarak 1 milyon 594 bin 972 belgede arama yaptı. Araştırmacılar sistemdeki 5 milyon 626 bin 81 görüntüyü inceleyerek 335 bin 355 belge elde etti.
Öğrencilerin en çok kullandığı
Sistemi yılın ilk yarısında en çok kullananlar yüzde 39,8 ile öğrenciler oldu. Bunu yüzde 14,5 ile kamu görevlileri, yüzde 9,9 ile öğretmen ve okutmanlar ve yüzde 9,1 ile serbest çalışanlar takip ediyor.
Araştırmacıların en çok talep ettiği fonlar arasında Dışişleri Bakanlığı Karma Kambiyo Komisyonu Tasfiye Talepleri ve Konsey Başkanlığı Karar Dairesi gibi fonlar öne çıkıyor.
Göçmenlerin yeniden yerleşim süreçlerine ilişkin belgelere yoğun ilgi
Araştırmacılar, Romanya ve Bulgaristan'dan gelen Türklerin yerleşim süreçlerine ilişkin belgelere özellikle ilgi gösterdi.
Bu bağlamda Romanya'dan gelen göçmenlerin nereye gönderilip yerleştirildiğini gösteren göçmen sevk belgeleri, 1935-1937 döneminde Bulgaristan'dan gelip Çorlu, Muğla, Aksaray ve Lüleburgaz köylerine yerleşen göçmenlerin isimleri, gösteren tablolar Hibe edilen arazi miktarları ve çeşitli illere ait belgeler en çok görüntülenen belgeler arasında yer aldı.
Yılın ilk yarısında 805 bin 821 belge restore edildi
Devlet Arşivleri ise “hafızanın koruyucusu” olma sorumluluğuyla titiz bir restorasyon çalışması yürütüyor, belge haline gelen her belgeyi gelecek nesillere aktarıyor.
Bu kapsamda yılın ilk yarısında 805 bin 821 sayfa belge restore edildi.
Restorasyon müdahaleleri sektörün uzmanları tarafından, ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşların belirlediği etik kurallara uyularak gerçekleştirilmektedir.
Koruma ve onarım aşamaları 7 bölümden oluşmaktadır. İlk aşama, belgenin mevcut durumunun değerlendirilmesini ve kimliğinin sağlanmasını içerir.
Daha sonra yüzeyde biriken kir ve toz temizlenir. Belgenin daha fazla bozulmasını önlemek amacıyla gevşek parçaları korumak ve hasarlı alanları desteklemek için stabilizasyon yapılır. Daha sonra belge yırtıkları uygun malzeme ve yapıştırıcılarla onarılır.
Restorasyonun bir diğer bölümünde ise belgenin varsa eksik kısımları uzmanlar tarafından tamamlanarak belgenin orijinaline en yakın duruma getirilmesi sağlanır.
Belgeye ait olmayan, veri içermeyen, belgenin sağlığını tehdit eden eski onarımların ve kitapların uygun yöntem ve teknikler kullanılarak belgeden ayrıştırılmasının ardından restorasyon işlemi tamamlanır.
Koruma ve restorasyon çalışmaları tamamlanan belgeler dijital ortama aktarılıyor. Dijitalleştirme süreci tamamlanan evrak ve defterler asitsiz karton gömlek ve kutulara konularak depolama alanlarında muhafaza edilmektedir.
Bu çalışmalar Türkiye'nin zengin arşiv mirasının bozulmadan korunması açısından büyük önem taşıyor.